จะเปลี่ยนวัฒนธรรมภาครัฐในเรื่องการขอสำเนาเอกสารอย่างไร
โดยดร.ศักดิ์ เสกขุนทด ผู้อำนวยการสำนักงานรัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์

อาทิตย์ที่แล้ว มีคำสั่ง คณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ออกมาหลายฉบับ หนึ่งในนั้นเป็นการแก้กฏหมายบางข้อของหลายหน่วยงานเพื่อเป็นการอำนวยความสะดวกในการดำเนินธุรกิจ ที่น่าสนใจคือมีการกำหนดให้ประชาชนที่ยื่นขอการอนุญาต ไม่ต้องแนบสำเนาของเอกสารใดๆ ที่ออกโดยหน่วยงานรัฐด้วย แต่ให้เป็นหน้าที่ของหน่วยงานนั้นๆ ในการติดต่อหาสำเนาดังกล่าวจากหน่วยงานรัฐอื่นที่ออกเอกสารนั้น และไม่ให้คิดค่าใช้จ่ายในการได้มาซึ่งสำเนาเหล่านั้นด้วย

ทำไมเจ้าหน้าที่ภาครัฐต้องขอสำเนาเอกสารจากประชาชน ทั้งๆ ที่เอกสารที่ขอก็เป็นเอกสารที่ภาครัฐด้วยกันเองออกให้ แล้วยิ่งกว่านั้นคือ ทำไมภาครัฐยังไม่เชื่อสำเนาเอกสารนั้น เลยต้องให้ประชาชนเซ็นกำกับเพิ่มเข้าไปด้วยว่าสำเนานั้นถูกต้องจริงๆ นี่คือวัฒนธรรมของภาครัฐที่ฝังรากลึกจนกลายเป็นธรรมเนียมปฏิบัติไปแล้ว จะเปลี่ยนวิธีคิดเลยคงเป็นเรื่องยาก บางทีวิธีที่เห็นผลที่สุดคือ ต้องบังคับให้เลิกขอสำเนาจากประชาชนเลย 

คำสั่ง คสช. นี้กำลังจะทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงสำหรับผู้ปฏิบัติของหน่วยงานรัฐที่ให้บริการประชาชน เพราะจากข้อมูลในเว็บไซต์ info.go.th ศูนย์รวมข้อมูลเพื่อติดต่อราชการที่รวบรวมคู่มือประชาชนกว่า 700,000 ฉบับ บอกว่ามีการขอสำเนาเอกสารเกือบทั้งหมดของบริการ โดยที่ 5 อันดับแรกของเอกสารที่หน่วยงานภาครัฐร้องขอจากประชาชน ได้แก่ สำเนาบัตรประชาชน สำเนาทะเบียนบ้าน สำเนาหนังสือเดินทาง สำเนาใบสำคัญการเปลี่ยนชื่อ และสำเนาทะเบียนสมรส

แต่โชคดีที่ทั้ง 5 อันดับนั้น เป็นเอกสารที่มาจากหน่วยงานที่ได้เปลี่ยนไปใช้ระบบอิเล็กทรอนิกส์มานานแล้ว และได้มีการเชื่อมโยงไปให้หน่วยงานอื่นๆ ได้เข้าถึงฐานข้อมูลทางระบบอินเทอร์เน็ตที่เป็นแบบปิด มีกลไกการยืนยันตัวของเจ้าพนักงานที่ต้องการเข้าถึงของประชาชนที่ตรวจสอบได้ว่าเป็นผู้ที่ได้รับอนุญาตเท่านั้น ดังนั้นก็ไม่น่าจะยากที่จะต่อยอดและขยายการเชื่อมต่อระบบเหล่านี้ให้ครบถ้วน

ดังนั้นสิ่งที่ต้องรีบทำคือ แนวปฏิบัติสำหรับหน่วยงานบริการประชาชนที่อาจจะยังไม่มีความพร้อมว่า จะเตรียมความพร้อมอย่างไรดี คงมีการแบ่งเป็นเฟสๆ เพื่อให้การเปลี่ยนผ่านไปสู่รัฐบาลดิจิทัลนี้เป็นไปอย่างมั่นใจและยั่งยืน ถ้าเราสามารถไปทำหนังสือเดินทางโดยใช้บัตรประจำตัวประชาชนบัตรเดียวโดยไม่ต้องใช้สำเนาอื่นอีกเลย หรือถ้าเราสามารถยื่นภาษีได้โดยไม่ใช้กระดาษหรือลายเซ็นอะไรทั้งสิ้นแล้ว ก็ไม่น่าจะไกลเกินฝันที่จะเห็นว่าต่อไปเราคงไม่ต้องถ่ายสำเนาเอกสารใดๆ ของภาครัฐอีกแล้ว และนี่คือการก้าวไปสู่ ประเทศไทย 4.0 อย่างแท้จริง

———————————–
ตีพิมพ์ลงใน หนังสือพิมพ์ Posttoday ฉบับวันที่ 13 เมษายน 2560
คอลัมน์ e-Government หมวดเศรษฐกิจดิจิทัล หน้า C7